TÖY – Tabiiyyat Öğrenme Yolu

​

Akademik Kuramsal Giriş ve Temel Tez Metni

I. GİRİŞ – Akademik Kuramsal Giriş

TÖY Nedir ve Neden Doğdu?
Günümüz eğitim sistemleri bilgiye erişimi kolaylaştırmış; fakat bilgiyi yaşamak, anlamlandırmak ve içselleştirmek konusunda derin bir yoksunluk içinde kalmıştır. Çocuklar bilgiye sahip olmakta ama onunla düşünememekte, hissedememekte ve bağ kuramamaktadır.
Bu durum, merakın tüketilmesi, sorgulamanın bastırılması ve anlam arayışının yerini ezbere bırakmasıyla sonuçlanmıştır.
İşte bu noktada Tabiiyyat Akademi, kadim bilgi birikimiyle çağdaş çocuklara yeni bir yol açmak üzere ortaya çıkmıştır.
Bu yolun adı:

 

TÖY – Tabiiyyat Öğrenme Yolu

TÖY modeli, geçmişin hikmeti ile geleceğin ilmini birleştirerek, çocuklara meraktan başlayıp hikmete ulaşan beş aşamalı bir öğrenme yolculuğu sunar.
Bu model, sadece bir yöntem değil;

• bir dünya görüşü,

• bir insan anlayışı

• ve bir bilgi felsefesidir.

TÖY, İslam düşünce tarihinden aldığı ilhamla bireyin doğayla olan bağını yeniden kurar, gözlemi merkeze alır, üretimi öğrenmenin aracı kılar ve düşünmeyi eğitimin merkezine yerleştirir.

II. MODELİN KAYNAKLARI VE İLHAMI

TÖY, köklerini şu üç ana kaynaktan alır:

1. İslam Bilim Geleneği:

   • İbn Sînâ’nın gözlemle başlayan felsefesi

   • El-Bîrûnî’nin doğaya saygılı yaklaşımı

   • Fârâbî’nin anlam inşası fikri

   • Cezerî’nin üretim ve teknikteki estetik yaklaşımı

2. Doğa Felsefesi ve Tabiiyyat İlimleri:

   • Aristoteles’in dört neden öğretisi

   • Ortaçağ İslam alimlerinin kevn-fesad anlayışı

   • Canlılık teorileri ve tabiatla ilişki kurma biçimleri

3. Modern Pedagojik Yaklaşımlar:

   • Montessori’nin bireysel gözleme verdiği önem

   • Reggio Emilia’nın estetik-üretim birliği

   • P4C’nin çocukla felsefe yapma anlayışı

 

Ancak TÖY, tüm bunları İslamî bilgi sistemiyle yeniden yorumlayarak özgün bir yapıya büründürür.

III. TÖY’NİN BEŞ AŞAMASI

1. İbret (Merak):

   • Hayretle başlama, doğayla ilk bağın kurulması

2. Nezaret (Gözlem):

   • Duyularla dikkatli inceleme, karşılaştırma

3. Tecrübe (Deneyim):

   • Üreterek öğrenme, deneme-yanılma süreci

4. Tahlil (Çözümleme):

   • Gördüğünü sorgulama, neden-sonuç ilişkisi kurma

5. Hikmet (Anlam):

   • Bilginin özüne inme, anlamı dokuma, düşünsel derinlik

 

Her aşama, bir pedagojik durak olmanın ötesinde; bireyin zihinsel, duygusal ve ahlâkî gelişimini kapsayan bir öğrenme evresidir.

IV. BU TEZİN AMACI

Bu metnin amacı:

• TÖY modelini bütün yönleriyle tanıtmak

• Teorik temellerini ortaya koymak

• 7 temel Tabiiyyat disiplinine entegrasyonunu göstermek

• Pedagojik uygulamalar için bir zemin oluşturmaktır.

Ayrıca, bu modelin çağdaş eğitim yaklaşımlarından nasıl ayrıldığını; hangi eksikleri tamamladığını; çocuk, doğa, düşünce ve ilim arasındaki bağı nasıl yeniden kurduğunu göstermek bu tezin temel hedefidir.

II. KURAMSAL TEMELLER VE İLHAM KAYNAKLARI

1. Kadim Hikmet Geleneği ve İslâm Bilim Anlayışı

• Hikmet kavramı: Bilgiyi yalnızca edinmek değil, onu yerli yerinde kullanmak, anlamlandırmak, hatta yaşamak.

• Klasik İslam düşüncesinde hem felsefeyi hem de doğa bilimlerini kapsayan çerçeve

  • Farâbî: “Varlığın hakikatini bilmek”

  • Gazâlî: Bilgiyi aklî değil, kalbî ve ahlâkî bir olgunlaşma süreci olarak görür.

TÖY’ün beş basamaklı yapısı, klasik İslamî bilgi hiyerarşisine karşılık gelir:

• İbret: Duyular yoluyla uyanış (mahûs hissiyât)

• Nezaret: Dikkatli gözlem ve sezgi (hads)

• Tecrübe: Akıl yürütme, deneme (nazarî hikmet)

• Tahlil: Derinlemesine çözümleme (istidlâl ve kıyas)

• Hikmet: Hakikatin kavranması, anlamın inşası (yakînî bilgi)

2. Tabiiyyat Geleneği ve Disipliner Yapının Rolü

TÖY, yalnızca soyut bir model değil; Tabiiyyat Akademi çatısı altında yaşayan bir uygulama sistemidir.

Yedi Disiplin ve Temsilcileri:

DisiplinModern KarşılıkTemsilciTÖY Aşaması

İlmü’l-Hey’eAstronomi-KozmolojiEl-BîrûnîNezaret, Tahlil

İlmü’t-Tabî’aFizik-Doğa Olaylarıİbn SînâTecrübe

İlmü’n-NefsPsikoloji-Zihin BilimiGazâlîİbret

HikmetBilimsel Düşünce ve FelsefeFârâbîHikmet

RiyaziyeMatematik-GeometriHârizmîTahlil

San’atSanat ve Bilim TarihiCezerîGözlem, Üretim

Tarih-i TabiiyyatBiyoloji-Jeoloji-EkolojiİdrîsîTecrübe

Her disiplin, TÖY'ün bir veya birden fazla aşamasını ön plana çıkaracak şekilde yapılandırılmıştır.

3. Modern Eğitim Modelleriyle Etkileşim

TÖY modeli; klasik hikmet çizgisi kadar modern pedagojiyle de bilinçli bir diyaloğa girer:

• Montessori:

  • Bireysel öğrenme, dokunarak öğrenme, somuttan soyuta ilerleme → Tecrübe ve Tahlil

• Reggio Emilia:

  • Estetik, sanat, doğa ve toplulukla öğrenme → San’at disiplini, Nezaret basamağı

• P4C (Philosophy for Children):

  • Sorgulama temelli, kavram odaklı düşünce eğitimi → Hikmet basamağı

 

TÖY: Yalnızca pedagojik bir yöntem değil; kültürel bir çerçeve, bir medeniyet vizyonu, bir bilgi ahlâkı önerir.

III. TÖY ve Disiplinlerarası Yapı: Tabiiyyat Akademi’nin Kurumsal Modeli

1. Merak – İbret (Başlangıç Noktası ve Kozmik Hayret)

• Disiplin: İlmü’l-Hey’e (Astronomi ve Kozmoloji)

• Şahsiyet: El-Bîrûnî

• Örnek: Gökyüzünü gözlemleme, yıldızların hareketini izleme.

2. Nezaret – Gözlem (Varlığın Dikkatle İzlenmesi)

• Disiplin: Tarih-i Tabiiyyat (Biyoloji, Jeoloji, Ekoloji)

• Şahsiyet: İdrîsî

• Örnek: Bitki örtüsünü inceleme, doğanın döngüsünü izleme.

3. Tecrübe – Deneyim (Ellerle, Bedenle, Akılla)

• Disiplin: İlmü’t-Tabî’a (Fizik ve Doğa Olayları)

• Şahsiyet: İbn Sînâ

• Örnek: Fen deneyleri, rüzgar gülü yapımı.

4. Tahlil – Çözümleme (Sebep-Sonuç Kurma ve Anlama)

• Disiplin: İlmü’n-Nefs (Psikoloji ve Zihin Bilimi)

• Şahsiyet: Gazâlî

• Örnek: Düşünme oyunları, algı testleri.

5. Hikmet – Bilgeliğe Yolculuk

• Disiplin: Hikmet (Bilimsel Düşünce ve Felsefe)

• Şahsiyet: Fârâbî

• Örnek: Kavram haritaları, soyutlama çalışmaları.

Kurumsal Birlikte İşleyiş:

Tabiiyyat Akademi’de her disiplin yalnızca bir bilgi alanı değil, aynı zamanda öğrenme sürecinin belirli bir evresine karşılık gelen bir rol üstlenir.
Atölye planlamasından kitaplara, dijital içeriklerden mimari tasarıma kadar tüm sistem bu haritaya göre şekillendirilir.

IV. TÖY UYGULAMA YOLCULUĞU:

Pedagojik Aşamalar, Uygulamalar ve Atölye Biçimleri

1. İbret – Merak

• Pedagojik Hedef: Hayranlık, farkındalık

• Yaş Grubu: 5–8

• Yöntem: Hikâyeleştirme, gözlem odaklı sorular

• Örnek Uygulamalar:

  • “Gökyüzüne Bak”

  • “Yıldız Haritası Yapımı”

  • “Hayy ile Kozmik Soru”

2. Nezaret – Gözlem

• Pedagojik Hedef: Detay farkındalığı, doğa ile bağ

• Yaş Grubu: 6–9

• Yöntem: Alan gezileri, doğa günlüğü

• Örnek Uygulamalar:

  • “Doğa Günlüğü”

  • “Hayy ile Sessizlik Dinleme”

  • “Toprağın Katmanları” deneyi

3. Tecrübe – Deneyim

• Pedagojik Hedef: Deney yaparak öğrenme

• Yaş Grubu: 7–11

• Yöntem: Fen deneyleri, el yapımı düzenekler

• Örnek Uygulamalar:

  • “Rüzgâr Gülü Yapımı”

  • “Su Döngüsü Deneyi”

  • “Hayy ile Maddeyi Keşfet”

4. Tahlil – Çözümleme

• Pedagojik Hedef: Sorgulama, içgörü

• Yaş Grubu: 9–12

• Yöntem: Düşünme oyunları, zihin haritaları

• Örnek Uygulamalar:

  • “Hayy Ne Düşünürdü?”

  • “Algı Testleri”

  • “Sebep Arıyorum”

5. Hikmet – Bilgeliğe Yolculuk

• Pedagojik Hedef: Kavramsallaştırma, etik düşünce

• Yaş Grubu: 10–13

• Yöntem: Kavram haritaları, hayalî diyaloglar

• Örnek Uygulamalar:

  • “Hayy ile Bilgelik Sorusu”

  • “Kavram Taşları”

  • “Hayy’ın Karar Verdiği An”

TÖY Etkinlik Formatı ve Kitaplaştırma

Her bölümde:

• Girişte: Kısa bir Hayy hikâyesi

• Sonra: Etkinlik açıklaması

• Gözlem & değerlendirme soruları

• “Hayy Günlüğü – Keşif Sorusu” alanı

• Gerekli malzeme ve adım adım uygulama

V. TÖY’ÜN KURUMSALLAŞMASI

1. TÖY Eğitici Eğitimi

• Eğitici Eğitim Programı:

  • Teorik Eğitim

  • Uygulamalı Atölye

  • Gözlem & Refleksiyon

  • “Hayy ile Öğretmenlik” modülü

• Sertifikasyon:

  • Gözlem raporu, Hayy Günlüğü sunumu

  • “TÖY Uygulayıcısı” sertifikası

2. Mekân Tasarımı

• Alanlar:

  • İbret Alanı (teleskop, gökyüzü haritaları)

  • Nezaret Köşesi (doğa objeleri, büyüteçler)

  • Tecrübe Atölyesi (deney masaları)

  • Tahlil Odanası (soru kartları, kitaplık)

  • Hikmet Bahçesi (değer duvarı, taş daire)

3. Dijital Yayılım

• Uygulama Araçları:

  • “Hayy ile Keşfet” mobil uygulaması

  • Dijital TÖY Kütüphanesi

  • Öğretmen Platformu

• Yayılım Stratejisi:

  • Sosyal medya içerikleri

  • Web tabanlı kurslar

  • E-dergi TÖY sayfaları

VI. TÖY ve GELECEK

Pedagojik Yayılım, Uluslararasılaşma ve Kurucu Metinleşme

1. TÖY’ün Pedagojik Yayılım Stratejisi

• Türkiye Merkezli Model Uygulamaları

• Türkçe Dijital Yayınlar

• Uluslararasılaştırma (Arapça / İngilizce)

2. TÖY’ün Kurucu Metinleşme Süreci

• Kuramsal Tez

• Uygulama Kitabı

• Öğretmen Rehberi

• Dijital İçerik Kitaplığı

3. TÖY’ün Gelecek Vizyonu

• Bir medeniyet pedagojisi sunmak

• Çocuklara felsefî derinlik kazandırmak

• Tabiiyyat’ı yeniden inşa etmek