🪐 El-Bîrûnî ile Zamanın Gölgesine Bakmak

Güneşle düşen gölgelerin, taşlarla çizilen takvimlerin ve bir çocuğun evrenle tanışmasının hikâyesi

Giriş – El-Bîrûnî ile Tanışmak

O sabah, saatleri sormadan derse başladık.Çünkü zamanı değil, zamanı fark etmeyi öğrenmek istiyorduk.

Tahtaya bir isim yazdım:El-Bîrûnî

Altına kısa bir cümle:

“Gökyüzünü ölçen, yeryüzünü de anlar.”

Çocuklar baktı.“Gökyüzü ölçülür mü?”“Bulutlara cetvel uzanır mı?”“Güneş hep orada, ama biz neden her gün yeniden fark ediyoruz?”

Bu sorularla birlikte dışarı çıktık.Çünkü bazı dersler sadece gölgede öğrenilir.

Nezaret – Gölgeyle Zamanı Gözlemek

TÖY: Nezaret / Gözlem

Bahçeye uzun bir çubuk dikiyoruz.Gölgesinin yönünü, boyunu, hareketini izliyoruz.

Çocuklar her 15 dakikada bir, gölgenin ucuna küçük bir taş bırakıyor.Zaman, artık dijital bir ekran değil; yere dizilen taşlardan oluşan bir cümleye dönüşüyor.

Güneş hareket etmiyor aslında.Biz dönüyoruz.Ama çocuklar için bu bir büyü:

“Gölge sanki kaçıyor.”“Dünya oynuyor ama biz yere sabitiz.”“Zamanı takip etmek için sessiz olmak gerekiyormuş.”

Tecrübe – Kendi Kozmik Takvimimizi Kurmak

TÖY: Tecrübe / Deneyim

Sınıfa dönüyoruz.Tahtada El-Bîrûnî’nin usturlab çizimi var:Daireler, yönler, eksenler, sayılar…

Her çocuğa pusula, kâğıt, ip ve cetvel veriliyor.Görev:

“Kendi zaman dairenizi çizin.Sizin gününüz nereden başlar? Hangi gölgeyle başlar?Taşlarla dizilmiş bir takvimi düşleyin.”

Ortaya şaşırtıcı sistemler çıkıyor:

• “Benim takvimim sabah annemin sesiyle başlıyor.”

• “Zaman, gölgenin en kısa olduğu anda durur bence.”

• “Ben usturlabın içine duygular koydum. Çünkü bazen zaman, bir duygudur.”

• 
  

Tahlil – Gölge mi Saat mi?

Son soruyu soruyorum:

“Saat mi zamanı gösterir, yoksa gölge mi?”Cevaplar gecikmiyor:

• “Saat sadece tekrar eder, ama gölge anlatır.”

• “Gölge yavaş, o yüzden fark ettiriyor.”

• “Zamanı bir şeye bağlamak için onu hissetmek gerek.”

Sonra El-Bîrûnî’nin bir cümlesiyle kapatıyoruz tartışmayı:

“Zamanı ölçmek değil, onun içinden geçmek önemlidir.”

Ve o gün, geçen zamanı hissetmek, zamanı bilmekten daha kıymetliydi.

Kapanış – Hayy ile Kozmik Hatıra

Dersin sonunda çocuklar yere dizdikleri taşları toplamıyor.Bir çocuk şöyle diyor:

“Bu taşlar burada kalsın.Çünkü bugün, bu taşlarla zamanı fark ettiğim gündü.”

Ve bir başkası ekliyor:

“Zamanı duymak, gölgeyle konuşmak gibi.”

El-Bîrûnî bizimleydi.Ama sadece bir astronom değil,zamanı dinlemeyi öğreten bir öğretmendi o gün.